Anadolu’nun hem ilk yerleşim alanlarından biri hem de ilk Ermeni yerleşimi olan Ani antik kenti, yüzyıllık bir tarihin ev sahibi olmasına rağmen maalesef değeri bilinemeyenlerden. 10.yy’da Bagratlı kralı Aşot’un emriyle Ermenistan sınırını oluşturan Arpaçay nehrinin yanında krallığın başkenti olarak kurulan Ani, Arpaçay vadisinde uçsuz bucaksız koca bir alana yayılıyor.
İpek Yolu üzerinde bulunması ile beraber, Anadolu tarihindeki en güçlü devletlerden de biri olan Ani kenti bir dönem 100.000’in üzerinde bir nüfusa ev bile oluyor. Bagratlıların ardından Anadolu’nun başka medeniyetlerini de ağırlayan Ani, ne var ki yıllar içinde terk edilip unutulan bir kent haline geliyor.
Açıkçası, kendi ülkemizde gezip görmeyi seven insanlar olarak biz bile Ani’yi planlarımız içine o kadar dahil etmemiştik ki Doğu Ekspresi büyük bir trend olup dört bir yanımız Kars gezi fotoğraflarıyla çevrilmiş olmasaydı, Ani ile buluşmamız belki çok daha uzun yıllar alacaktı.
İyisi mi kış planlarınıza Ani Harebelerini görmeyi de ekleyin; hiçlik manzaraları bir yana, eminiz ki farklı aktivite olanakları ile de Ani Harabeleri kesinlikle unutamayacağınız yerlerden biri olacak.Ani Harabeleri Gezi Rehberi içinde Ani Harabelerinde Gezilecek Yerler, Ani Harabeleri Giriş Ücreti, Ani Harabelerine Ulaşım, Ani Harabeleri ziyaret saatleri hakkındaki gezi notlarımızı bulabilirsiniz.
ANİ HARABELERİ ZİYARETİ ÖNCESİ ÖNERİLER
#1 Ani Harabeleri’ni Piri Guide ile Gezin: Ani’nin içinde maalesef pek fazla yönlendirme tabelası ve bilgi panosu bulunmuyor. Olanlar da çok eski olduğundan artık okunamayacak kadar tahrip olmuş durumda. Ani’nin geniş çevresine yayılan kalıntıların ne olduğunu bilmeden gezerseniz hem gördüğünüzden bir şey anlamaz hem de gezi amacına ulaşmaz.
Bu yüzden, buraya gelmeden önce ya da dolaştığınız esnada Piri Guide’ın Kars rehberindeki ilgili bölümleri dinlemeyi unutmayın. Bunun haricinde Ani’yi rehberle gezmek de bir alternatif. Rehberli turlarla ilgili bilgili Kars merkezdeki acentelerden ya da konakladığınız otelden bilgi alabilirsiniz.
#2 Ani Harabeleri Gezinizi Sağ Yoldan Başlatın: Ani ören yeri gezisi ile ilgili bir önerimiz de tur rotanızla ilgili. Kent surlarından içeri girdikten sonra yol ikiye ayrılıyor. Tur grupları genellikle gezmeye sol yolu takip ederek başladığı için Fethiye Camii bölümü oldukça kalabalık olacak. Siz sağ taraftan yürüyün; çünkü burası kesinlikle çok daha sakin.
ANİ HARABELERİ GEZİLECEK YERLER
Ani antik kentinin kalıntıları Arpaçay vadisinde, geniş bir alana yayılıyor. Uçsuz bucaksız vadi manzarasında adım başı bir ibadethane kalıntısı ile tanışacağınız Ani’de göreceğiniz yerler arasında; Fethiye Camii, Tigran Honents Kilisesi, Genç Kızlar Kilisesi, Rahibeler Manastırı, Aziz Prkitch Kilisesi, Gagik Kilisesi, Selçuklu Sarayı, Selçuklu Kervansarayı, Abughamrents Kilisesi, Manuçehr Camii, İpekyolu Köprüsü ve İç Kale var.
Yönlendirme eksiği olduğundan aşağıda biraz detaylandıralım istedik, böylece daha rahat gezebilirsiniz.
1. Ani Kenti Surları:
Ani Harabelerini gezmeye Anti kentinin şehir surlarından geçerek başlıyorsunuz. Yaklaşık 5 km uzunluğundaki şehir surları, birbirine geçme sistemle bazalt taşlarından yapılmış ve hala oldukça sağlam.
2. Tigran Honents Kilisesi:
Anili tüccar Tigran Honents’in isteğiyle 1215 yılında tamamlanan kilise, Ermenilere Hıristiyanlığı getiren ve bazı yerlerde Krikor olarak da geçen Aziz Gregory Lusavoriç’e adanmış. Bu yüzden bazı yerlerde adını Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi olarak da görebilirsiniz. Gezme şansınız olursa, Krikor ve Hz. İsa ile ilgili anlatımların olduğu duvar resimlerini incelemeyi unutmayın. Özellikle, mavi renkli detayları dikkat çekici.
3. Genç Kızlar Kilisesi:
Daha çok Bakireler Manastırı ve Genç Kızlar Kilisesi isimleriyle bilinen Surp Hrispime Manastırı, Tigran Honents Kiliesisi’nin de aşağısında, Arpaçay vadisinden görülebilen yapılardan biri. 13. yy’da Ani’ye ulaşan ticaret yolunun başlangıcına ve Arpaçay nehri kenarına yapılan, sarp kayalar üzerinde konumlandığı için bozulmadan günümüze dek ulaşan manastır, Azize Hrispime’ye adanmış.
4. Rahibeler Manastırı:
Aynı Genç Kızlar Kilisesi gibi sarp kayalar üzerine yapılan bir diğer yapı da Rahibeler Manastırı olarak geçen Kız Kalesi. Ulaşılması zor bir yerde olduğundan biz göremedik; ancak bu yüzden bütünlüğünü koruyabilmiş ve günümüze kadar gelebilmiş olması da sevindirici. 😊
5. Aziz Prkitch Kilisesi:
Keçeli Kilise olarak da bilinen Aziz Prkitch Kilisesi, Tigran Honents Kilisesi’nin biraz ilerisinde yer alıyor. 1036 yılında Kral III. Sembat tarafından yaptırılan kilise, daha sonra Atabekler tarafından restore edilmiş.
Kilisenin içinde Son Akşam Yemeği ve İncil’in yazarlarını temsil eden duvar resimleri var ama günümüzde çok görünür şekilde değil maalesef. Aziz Prkitch Kilisesi, Ani’nin en farklı mimarilerinden; çünkü 1930 yılında yıldırım düşmesi sonucu kilisenin yarısı yıkılmış ve bugünkü yarım görünümünü almış.
6. Gagik Kilisesi:
Surp Krikor Kilisesi olarak da bilinen Gagik Kilisesi ile birazdan anlatacağımız Fethiye Camii’nin mimari aynı kişi. 1000’li yıllarda yapılan kilisenin adı da Ani’nin o dönemki hükümdarı olan Kral Gagik’ten geliyor. Ne var ki ilk inşasında pek sağlam olmadığı için kısa süre içinde yıkılmış ve şu an sadece kalıntıları görülebiliyor.
7. Selçuklu Sarayı:
Sarayın Ani kenti Selçuklular tarafından fethedildikten sonra burayı yönetmek için atanan Ebu’l Manuçehr tarafından yaptırıldığı söyleniyor. Başta 3 katlı inşa edilen Selçuklu Sarayıı dönemin taş işçiliği ile yapılmış, mimari detayları da Selçukluların özelliklerini tam anlamıyla taşıyor.
8. Selçuklu Kervansarayı:
Sadece kalıntıları kalan Ani değerlerinden biri de 12. yüzyıl başlarında yapılan Selçuklu Kervansarayı. Kırmızı ve siyah taş detayları hala görülebilen, ne yazık ki günümüze çok az bir bölümü uzanabilen kervansarayın bir diğer adı da Surp Arak’elots Kilisesi.
9. Ebul Muammeran Camii:
Ebul Manuçehr’in oğlu Ebul Muammeran tarafından babasının vefatı üzerine, aynı Manuçehr Camii mimarisinde yaptırılmış. Camii’nin özelliği, minaresinin Manuçehr Camii’nden daha uzun olması ve üzerinde Ani ticareti ile ilgili bir kitabe bulundurması. Ne var ki camii 1917’de tamamen yıkılmış. Şu an yalnızca minaresinden kalan küçük bir kalıntıyı ve caminin bulunduğu alanı görebiliyorsunuz.
10. Abughamrents Kilisesi:
Ani’nin simgesi Abughamrents Kilisesi, ülkemizdeki silindirik kilise ve Ermeni mimari örneklerinden biri. 980 yılında Prens Pahlavuni tarafından yaptırılan kilise duvarlarındaki pencere detaylarıyla Arpaçay vadisine tepeden bakıyor. Mimarisinde dönemin tipik özelliklerini taşıyan Abughamrents Kilisesi, Pahlavuni ailesinin özel şapel olarak yaptırılmış ve geçtiğimiz yıllarda yapılan kazı çalışmalarında çevresinde mezarlık kalıntılarına ve iskeletlere rastlanmış.
Pahlavuni ailesi, o dönem bağımsız olan Ani’nin Bizans’a katılmasına karşı çıkması ile Ani tarihindeki önemli bir rol oynamış. Kilisenin adı da bu direnişe öncü olan Vahram Pahlavuni’nin oğlu Abughamir’den geliyor. Kaynaklarda Aziz Gregory Kilisesi ve Polatoğlu Kilisesi olarak da bulabilirsiniz.
11. Manuçehr Camii:
Anadolu’nun ilk Türk camisi olan Ebul Manuçehr Camii, Selçuklu döneminden günümüze kalan en eski yapı olma özelliğinde. Alparslan’ın Ani fethi sonrası Şedadlı Emir Manuçehr Bey tarafından yapılan camii, Arpaçay vadisine bakan yamaç üzerinde yer alıyor.
İki katlı mimarinin alt bölümü medrese olarak kullanılmış, üstü ise ibadet alanı olarak tasarlanmış. Camiye ait 99 basamaklı minare orijinal, diğeri yıllar içinde birçok kez restore edilmiş ve zamanla değişmiş. Manuçehr Camii’nin pencerelerinden Arpaçay vadisine baktığınızda sağ çapranızda Ermenistan yer alıyor.
12. İpekyolu Köprüsü:
Manuçehr Camii’nin pencerelerinden Arpaçay’a baktığınızda kalıntılarını görebileceğiniz İpekyolu Köprüsü aslında bir nevi Anadolu’ya giriş kapısı işlevi görüyormuş. Başta iki katlı inşa edilen köprünün bir süre sonra gövdesi yıkılmış ve şu an yalnızca nehrin iki yanında kalan ayakları görülebiliyor.
13. İç Kale:
Manuçehr Camisi’nin ilerisindeki iç kaleyi tepe üzerindeki surlar ve bu surların içindeki kilise ile saray kalıntıları oluşturuyor. Bu bölgenin Kafkaslar’dan göç eden ve Kars’a bugünkü adını veren Karsak oymağı tarafından yapıldığı yazılanlar arasında. Günümüzde bu yapıların eski halini görmek ne yazık ki imkansız. İç kale, bir zamanlar Ani’nin ilk Hıristiyan mimarisine ev sahipliği yaptığı için ayrıca önem taşıyor.
14. Fethiye Camii:
Bagrat Kralı II. Sembat döneminde yapılmaya başlansa da kendisinin ölümünden sonra eşi Kraliçe Katrandine tarafından tamamlanan katedral, Ani’nin en özel yapılarından biri. Ani’nin 1064’te Alparslan tarafından fethedilmesi sonu camiiye çevrilen katedralin ‘Fethiye’ adı da burada kılınan fetih namazından geliyor.
Katedralin kubbesi günümüze kadar uzanamamış ama yapının kendisini gezebiliyorsunuz. Geçen yıl restorasyondaydı, her köşesi demirlerle örülmüş olmasına rağmen gerçekten muazzam güzellikte.
15. Mağaralar:
Ani kenti en kalabalık zamanında 100.000’in üzerinde bir nüfusa ev sahipliği yapıyormuş. Harabeler arasında gezerken, vadideki oluşumları gözlerseniz burada tüf kayalıklardan oluşan mağara yapılarını göreceksiniz. Bu mağaralar, ev, depo, şapel gibi amaçlarla bölümlenerek yüzyıllar boyu kullanılmış. 1950’lere kadar mağara yaşamı devam etmiş olsa da daha sonra buralar devletin kararı ile boşaltılarak koruma altına alınmış.
ANİ HARABELERİ GİRİŞ ÜCRETİ
Ani ören yeri giriş ücreti 2023 Kasım ayi için kişi başı 100 TL, Müzekart’ı olanlara ve 18 yaşından küçükler için ücretsiz. Araçla gelenler girişin sol tarafında kalan otopark alanını ücretsiz kullanabilir.
ANİ HARABELERİ ZİYARET SAATLERİ
Ani ören yerini yaz döneminde 08:00-19:00, kış döneminde 08:00-17:00 arasında gezebilirsiniz. Ziyaret için en uygun zaman sabah saatleri, Kars’ta kiminle konuştuysak Ani’yi sabah görmemiz gerektiğini söyledi. Antik kent, Arpaçay vadisinde yer aldığı için öğleden sonra çok rüzgarlı oluyor. Kış döneminde gidecekseniz sıkı giyinmeyi ihmal etmeyin.
ANİ HARABELERİ ULAŞIM
Ani Harabeleri’ne araçla ya da merkezdeki turlara katılarak gidebilirsiniz. Rehberli turlarla ilgili bilgili Kars merkezdeki acentelerden ya da konakladığınız otelden bilgi alabilirsiniz.
Kars merkezden Ani ören yerine araçla ulaşmak için, Ardahan-Erzurum karayolunda Ani Harabeleri tabelalarını takip etmelisiniz. Yol üzerinde Subatan’ı geçtikten sonra tabelalar sizi yönlendirecek. Hava karlı olsa bile aracınızda zincir olduğu sürece yolda herhangi bir sorun olmuyor. Yol hep açık.
Araçla gidenler Ani girişindeki otoparka araçlarını bırakabiliyor, otopark ücretsiz.
Ani Harabeleri Ulaşım konusu ile birlikte Ani Harabeleri Gezilecek Yerler ve Ani Kent Gezisi yazımızın sonuna geldik. Kars ve Ani ile ilgili tüm fotoğraf ve gezi notlarımıza Instagram’da @nesemcelikkaya hesabından #journavelkars etiketiyle ulaşabilirsiniz. Bizi takip edin, birlikte gezelim!
ÇILDIR GÖLÜ GEZİ REHBERİ VE ÇILDIR GÖLÜNDE YAPILACAKLAR
KARS GEZİLECEK YERLER: DETAYLI KARS GEZİ REHBERİ
DOĞU EKSPRESİ HAKKINDA HER ŞEY VE BİLMENİZ GEREKENLER